Een keer wat anders dan anders. In plaats van me door het zoveelste boek heen te wurmen ben ik naar de filmhuisfilm "Still Alice" geweest. Een prachtige en indrukwekkende film over Alzheimer. Een verslag hiervan leek me het minste wat ik kon doen en daarom presenteer ik hierbij, een filmverslag! Veel leesplezier en zeker een prachtige film om je hersens nog over te laten kraken. (Pas op, hieronder beschreven informatie bevat inhoud/afloop van de film "Still Alice")

STILL ALICE

Voor mijn bioscoopbezoek ben ik naar de film "Still Alice" geweest. Dit werk van regisseurs Richard Glatzer en Wash Westmoreland heb ik bekeken en heeft mij omvergeblazen op 26 mei 2015. In de hoofdrol speelt Julianna Moore als Alice Howland. Ze heeft een gezin van drie kinderen, Anna (Kate Bosworth), Tom (Hunter Parrish) en Lydia (Kristen Stewart), samen met haar man John Howland die gespeeld word door Alec Baldwin. Alice is een hoogleraar taalkunde en komt erachter dat ze lijdt aan de ziekte van Alzheimer. Ze worstelt met de ziekte en dat heeft veel invloed op haar werk, gezin en huwelijk.

NRC-recensent André Waardenburg schrijft in een artikel:

"Still Alice kan bogen op een indrukwekkende, Oscarwinnende hoofdrol van Julianne Moore. Met zo’n bekwaam actrice durven de regisseurs het wel aan veelvuldig lange close-ups van haar gezicht te maken, zoals tijdens de scène waarin een arts haar geheugen test en de ontroerende scène die het hart van Still Alice vormt: haar toespraak over ‘de kunst van het verliezen’ op een congres over alzheimer."

En ook Pauline Kleijer die een artikel schreef voor de Volkskrant is zeer positief met deze recensie:

"Richard Glatzer en Wash Westmoreland slagen erin zowel overdreven sentiment als onrealistisch optimisme - bekende valkuilen in het ziektegenre - te vermijden en weten zonder effectbejag flink te ontroeren. De toon is helder, vaak terughoudend, maar hard als dat nodig is.****"

De genre van de film behoort tot drama en gaat over een conflict in het menselijk brein: Alzheimer. Maar ook wat voor invloed dat kan hebben op het leven en dat van anderen. Alice is een erg slimme vrouw die zich altijd heeft ingezet voor wetenschap, haar man is een liefdevol, maar als het erop aankomt kiest hij toch voor zichzelf (enigszins begrijpelijk, maar toch moeilijk als je in de bioscoop zit), zijn jongste dochter Lydia komt vanaf dan op haar moeder passen. Iets wat haar oudere zus, Anna, vast niet had gedacht aangezien zij niet doorhad hoeveel tijd moeder en dochter op een andere, speciale manier met elkaar doorbrachten. Anna zelf begrijpt haar moeder af en toe niet zo goed, maar denkt dat hun band erg sterk is. Het middelste kind, zoon Tom, heeft een goede band met zijn moeder maar moet nog een beetje in het serieuze leven komen, aangezien hij om de zoveel tijd een nieuw vriendinnetje heeft.

De film speelt zich af aan de oostkant van de Verenigde Staten. Je krijgt onder andere shots te zien van de woongelegenheden en Universiteit Harvard waar Alice werkt. De kleding in de film is modern en comfortabel. Naar mate Alice aftakelt worden haar kleren losser en makkelijker. Deze twee factoren spelen dus erg mee met hoe de Alzheimer invloed heeft op het leven van Alice. De schijnbaar bekende ijssalon in de buurt komt een aantal keer in de film voor waardoor je een erg goed beeld krijgt van de aftakeling van Alice. In de eerste scene weet ze nog wat ze wil en is ze nog onafhankelijk, de tweede scène bewijst het tegendeel hiervan. De muziek had een minder opvallende rol in de film, bij veel scenes werd gebruik gemaakt van mooie close-up beelden en intense momenten waarbij je je alleen kon concentreren op het verhaal. Geluid(effecten) was/waren mooi en duidelijk. Na het joggen werd hijgen en puffen toegevoegd wat goed verwerkt werd, aangezien beeld en geluid is sommige films niet eens gelijk loopt.

Het verhaal werd verteld in een chronologische volgorde met daartussendoor een paar kleine shots naar het verleden door middel van een fotoalbum. Een aantal scènes zijn me het meest bij gebleven omdat ze me echt raken. Hiertoe behoort bijvoorbeeld de scène waarin ze een toespraak geeft over haar Alzheimer voor andere patiënten en hun familie. De manier hoe Julianne Moore dit verteld raakt je echt, en vooral wanneer ze de papieren per ongeluk laat vallen. Je houd je hart vast want: "Oh, als ze nog maar wel weet waar ze is, en ze gewoon door kan gaan met haar verhaal." Naast dit beeld bleef het laatste shot me ook erg goed bij. Dochter Lydia, die een carrière wil beginnen als actrice, leest een verhaal/stuk van een script voor aan haar moeder. Moeilijke woorden en lastig opgebouwde zinnen zeiden mij totaal niets. Maar als de voormalig hoogleraar neuropsychologie, die ook fysiek al erg is toegetakeld en het praten niet meer goed beheerst, toch weet te zeggen dat het over liefde gaat... Stopt de film en verschijnen er de woorden "STILL ALICE" voor je ogen. Een prachtig einde dat je doet beseffen: "Ja, ze was nog steeds die Alice." Uit deze scene haal ik het doel, dat ongeacht alles, diezelfde persoon nog diep van binnen dezelfde persoon is.

Ik vond het een hele mooie film en heb er ook echt nog over nagedacht. Recent heb ik het boek "Hersenschimmen" van Bernlef gelezen, waar je ook een verslag van kan vinden op mijn blog. Toevallig komt ook het onderwerp dementie in dit boek aan bod. Ik vond het speciaal hoe ik bepaalde kenmerken van de film, en algemeen van de ziekte, kon verbinden met de verhaallijn in het boek. Denk hierbij aan de manier van aftakelen, snel en opeens, maar ook de fysieke gebreken die zich langzaam een weg wurmen door het verhaal.

De film was ook alles behalve saai door de vele kleine stukjes verhaal over het dagelijks leven. Als in een boom klim je omhoog naar het eind. Het begint heel duidelijk met een basis, de stam, een opzet waarin dingen over haar leven worden uitgelegd, bijvoorbeeld haar werk en hoe belangrijk dit was. langzaam klim je omhoog voorbij de takken "gezin" en "huwelijk" en begeef je je in het gedeelte waar het verhaal echt begint. Je krijgt te maken met kleine verhalen en aspecten tussendoor, maar uiteindelijk klim je toch door op die ene, dikkere stam. In het topje aangekomen houd het verhaal op en kijk je neer op de andere takken (gebeurtenissen en kleine verhaallijnen die voorbij zijn gekomen). Zowel de gedachte als het verhaal en de structuur staan als een boom, erg goed en mooi geschreven, mijn complimenten.

Lysbeth Koster

Hersenschimmen
geschreven door J. Bernlef

Samenvatting

Hersenschimmen wordt verteld vanuit het perspectief van de ik-persoon Maarten Klein, een 71-jarige man die begint met dementeren. Hij komt uit Nederland, maar woont sinds vijftien jaar in de   Verenigde Staten, in Gloucester (Massachusetts), met de trein 1 uur ten noorden van Boston. Zijn geestelijke vermogens verslechteren naarmate het verhaal vordert, terwijl zijn omgeving zich afvraagt wat er met hem aan de hand is. Maarten begint in zijn herinneringen personen door elkaar te halen, verdwaalt als hij de hond uitlaat en vergeet wat hij wilde gaan doen voor hij ergens aan begint. Hij belt de bibliotheek op zoek naar zijn vrouw Vera, die daar al jaren niet meer werkt, informeert naar de gezondheid van een gestorven man en denkt dat hij bij zijn opa en oma aan het logeren is wanneer hij wakker wordt. Terwijl Maartens geheugen verslechtert, wordt het steeds moeilijker voor hem om zaken en personen uit het heden en het recente verleden te herkennen en keert hij in zijn eigen beleving steeds verder terug naar vroegere tijden in zijn leven. Soms is hij ogenblikken helder, dan weer ver weg. Op heldere momenten is hij bang en onzeker over wat hem overkomt en schaamt hij zich voor zijn gedrag en onvermogen. 

Het wordt steeds moeilijker voor hem om op de woorden te komen waarmee hij zich uit wil drukken.

Maarten begint Dr. Eardly soms aan te zien voor een Amerikaanse officier, Vera, zijn vrouw, voor een verpleegster en de gezinshulp voor het meisje op wie hij verliefd was als jonge man. Hij vergeet hoe hij stukken op de piano moet spelen die hij eerst wel kende en de reizen die hij vroeger heeft gemaakt. Op een zeker moment herkent hij zijn eigen weerspiegeling in de ruit en spiegel niet meer. Soms wordt hij vastgebonden aan zijn bed wakker. Wanneer hij thuis niet meer te handhaven is, wordt hij naar een inrichting gebracht.

(Bron: Wikipedia, Hersenschimmen – Verhaal)

Mijn mening

Langzaam wringen de woorden zich door tot in je hersenen. De zinnen kruipen door de dunste haarvaatjes en de vragen stromen door je hele lichaam alsof het een adrenalineshot is. Hersenschimmen is niet een normaal boek dat opgebouwd is in een duidelijke inleiden – kern – slot volgorde. Het heeft iets speciaals en je leeft niet per hoofdstuk mee, maar echt met een doorgaand verhaal. Net als in het leven stop je tussendoor niet even om adem te halen, maar ga je door. 

Een bijzonder boek met een bijzondere kern.

Het boek heeft veel indruk op me gemaakt. Je leeft in een andere tijd, op een ander continent echt met de personages mee. Er werd genoeg informatie gegeven om een duidelijke fantasie te kunnen vormen, toch had je de mogelijkheid om zelf wat ontbrekende kenmerken in te vullen. Door het boek heen krijg je achtergrondinformatie mee over wie, wie nou echt is en welke karaktertrekken daar nou bijbehoren. Je krijgt geheimen te weten van Mr. Klein die andere niet weten, alsof hij het speciaal aan jou verteld heeft.

Langzaam drijf je met de stroom van woorden mee naar het einde, en daar werd het pas echt interessant. Langzaam krijg je mee dat de hoofdpersoon dingen gaat vergeten, door elkaar haalt en in de war raakt, maar op hetzelfde moment gaat deze overgang heel snel en opeens. In recensies schreven mensen dat gedachten en “real life” moeilijk uit elkaar te houden waren, zelf had ik daar weinig problemen mee. Ik snapte wat en waar we waren en zo niet? dan werd dat een aantal alinea’s of bladzijden later duidelijk. Zo’n 30 bladzijden voor het einde gaat het snel achteruit met Mr. Klein. Je krijgt mee hoe Maarten niet alleen mentaal, maar ook lichamelijk begint af te takelen. Op een gegeven moment krijg je steeds vaker flarden van gedachten of gebeurtenissen mee in plaats van een samenhangende situaties. In deze delen van het boek ga je je ook afvragen hoe het is met Vera, en de andere personages. En dan is het plots voorbij met een open eind dat eigenlijk niet helemaal open is. Alsof het een sleutelgat is, de kamer waar jij staat gevuld met feiten en gebeurtenissen die bekend zijn. Maar dan is er die ene kleine opening, waar jij niet bij kan komen zonder de sleutel, 

de gedachten van de schrijver, en waar misschien nog wel een kamer kan zijn… of toch niet? Het is als de kamer waar Maarten voor het laatst in wordt opgesloten, maar vlak daarvoor heeft hij toch nog het boompje gezien. Een sprankje hoop, of toch een laatste afscheidsgroet?

De titel komt voor het eerste terug in een korte alinea bovenin bladzijde 169. Ik citeer:

“In het leven terug?... maar waar is zoiets gebleven?... is er wel zoiets?... of was gewoon alles inbeelding van het hoofd?... hersenschimmen?” Ik vond dit een erg mooie maar ook mysterieuze manier om de titel terug te laten komen. Je verliest delen van het leven, zowel recent als uit het verleden. Op deze manier is de informatie in je hoofd niet (de hele tijd) volledig en bestaat dus uit flarden, hersenschimmen. Schimgestaltes die kort door je hoofd waden om je een bepaalde emotie te laten voelen, maar voel je nog wel echt als je al zoveel kwijt bent? Zoveel vragen kwamen er bij me op tijdens het lezen. Maar toch, toen het boek uit was, was dat een mooie afsluiting.

 Van de boeken die ik dit jaar gelezen heb vind ik deze de mooiste. Van de manier van schrijven tot de duidelijkheid dat langzaam vervaagt in vragen zodat je toch door moet lezen.  “Volmaakte Verdwijning” van D. Christmas komt op nummer twee, bij dat boek kon ik meer ontspannen en was toch minder diepgaand dan “Hersenschimmen.” Als laatste “Die Zomer” van W. Reisel omdat ik de stijl van schrijven niet altijd snapte en het me niet kon vasthouden als de andere twee boeken. Ik raad het boek “Hersenschimmen” van J. Bernlef zeker aan. Een mooi boek waar je je doorheen wilt worstelen en je je hersenen bij aan het kraken kan zetten. Het boek deed me ook denken aan mijn eigen familie, en hoe gelukkig ik ben dat ik dit niet meemaak, zowel als slachtoffer, als toeschouwer.

Opdracht

Voor mijn opdracht heb ik gekozen een gedicht te schrijven over “Hersenschimmen.” Hierin zijn de duinen de hersenen. Alles wat zich in jouw hersenen afspeelt aan normen, waarden, idealen, herinneringen enzovoort zijn ontwikkeld. Gevormd door jouw omgeving en op de proef gesteld door de weg die jij hebt gekozen in het leven. Het strand is de veilige haven, je hebt het pad ernaartoe al zo vaak bewandeld. Maar wat nou, als het pad weg is?

Gecreëerd door de wind,

gebouwd uit zandkorrels,

gevormd door de zee,

gehard door de elementen.

Duinen, bestaand uit zand,

Gevuld met paden,

Gevuld met voetstappen,

Met daartussen een weg,

die jou leidt naar het strand.

Zout is de zee, koud is het zand,

Bekend terrein, en geen eind.

Duinen, bestaand uit zand,

Gevuld met paden,

Gevuld met voetstappen,

Overwoekerd door helmgras,

Sporen, gewist door de wind,

Geen weg meer te zien,

Je bent blind.

Duinen, bestaand uit zand,

Gevuld met paden,

Gevuld met voetstappen,

Het is weg…

Uitgewist,

een mist voor de ogen,

geen weg meer te zien,

je bent blind.

Gecreëerd door de wind,

Gebouwd uit zandkorrels,

Gevormd door de zee,

Gehard door de elementen.

Maar je herkent het niet.

Geen weg meer te zien,

Je bent blind.

Geschreven door:

Lysbeth Koster