Samenvatting
(Leeswaarschuwing: De onderstaande tekst bevat details over de inhoud en/of afloop van het verhaal.)
"Nooit Meer
Slapen" gaat over de studiereis van een jonge geoloog, Alfred, die de dood van
zijn vader, een mislukte wetenschapper die tijdens een expeditie om het leven
is gekomen, wil wreken. Hij wil voor zijn proefschrift uitzoeken of de theorie
van zijn professor, professor Sibbelee, die inhoudt dat er zich meteorieten of
sporen daarvan in de door ijs uitgeslepen gaten van Lapland bevinden, klopt. Op
zijn expeditie wordt hij vergezeld door drie anderen (Arne, Mikkelsen en
Qvigstad) die veel meer ervaring hebben op het gebied van expedities, en dus
veel behendiger met de situaties omgaan. Alfred heeft het onderweg dan ook erg
moeilijk. Op een gegeven moment splitst de groep zich op. Alfred trekt samen
met Arne verder, maar komt door een domme fout ook alleen te staan en verliest
ook nog eens zijn kompas. Hij heeft erg veel tijd om na te denken en komt tot
de conclusie dat hij zo gedreven is door roem, dat hij voor andere dingen geen
oog meer heeft. Als hij beseft dat hij de verkeerde richting in is gelopen,
moet hij, zonder kompas, Arne zien terug te vinden. Hij treft hem dood aan. Hij
besluit naar huis te gaan. Vlak voor zijn vertrek hoort hij een enorme knal en
ziet tegelijkertijd een lichtflits. Het interesseert hem niet en gaat toch door
naar huis. Later hoort hij dat die knal misschien en meteorietinslag is
geweest. Hij vindt het moeilijk, maar komt tot de realisatie dat zijn reis
helemaal niet zo’n mislukking is geweest dan dat hij dacht. Hij legt zich erbij
neer.
Mening
“Nooit meer
slapen” heb ik uitgekozen omdat het verhaal zich niet afspeelt in ons kleine
kikkerlandje maar in Noorwegen. Lapland om precies te zijn. Na een aantal
recensies te hebben gelezen over het boek van Willem Frederik Hermans, lagen mijn verwachtingen aardig hoog. Met
veel lof wordt er over dit boek gesproken, maar mij stelde het een beetje
teleur.
Het idee van het
verhaal zelf sprak mij zeker aan, een jonge student die werkt aan zijn carrière
door een buitenlands gebied te bestuderen. Je krijgt te maken met hoofdpersoon
Alfred (25 jaar), wil goede resultaten halen, het liefst de beste zijn en als
dit niet lukt krijgt hij een pessimistische houding. Dit is bijvoorbeeld te
lezen in hoofdstuk 34, blz. 233:
“Vijf jaar oud wist ik dat de tekeningen
die ik maakte niet konden halen bij de foto’s in de krant en als ik uren achter
elkaar had zitten knoeien, verscheurde ik het papier en barstte in huilen uit.”
Alfred is ooit
de weg van geologie ingeslagen om zijn moeder, en overleden vader, trots te
maken. Maar hij had liever fluitist willen worden. Toch volgde hij zijn vaders
voetstappen, een lieve en erg begrijpelijke keuze. Maar je leeft maar een keer
en moet daar zelf wat van maken. Tijdens zijn expeditie naar Lapland komt hij
erachter dat hij toch niet de meest geschikte kandidaat is voor de wetenschap
van geologie. In hoofdstuk 34 op blz. 233/234 krijg je hier een duidelijke
verwijzing van:
“Werkelijk, goed beschouwd ben ik niet
rijk gezegend met eigenschappen die mij te pas kunnen komen in de geologie.
Vergeetachtig. In staat zelfs de weg kwijt te raken die ik goed ken.
Onsportief, slecht geoefend. Onleesbaar schrijvend, houterig tekenend.”
Ook zijn acties
door het boek heen tonen aan dat de praktijk hem niet gemakkelijk af gaat.
Natuurlijk is het begrijpelijk dat tijdens een reis die lijkt te mislukken,
ongelukkige gedachten opspelen. Maar dit soort situaties en gedachten krijg je
het hele boek door mee waardoor het een deprimerend verhaal wordt. Dit maakte
dat ik geen aantrekkingskracht had om het verhaal verder te lezen. De
ongelukkigheid en negativiteit doet afbraak aan de spannende scenes, erg
jammer.
De reden waarom
al die vervelende gedachten en gebeurtenissen zoveel invloed op mij hadden ligt
aan het perspectief waarin het boek geschreven is. Je krijg alleen de visie van
Alfred mee, dit is een kenmerk van het ik-perspectief. Daarnaast is het boek in
de tegenwoordige tijd geschreven. Bij deze twee schrijfstijlen kan het soms erg
moeilijk zijn een goed beeld van de situatie te schetsen, maar ik moet zeggen
dat Dhr. Hermans dit op een mooie en duidelijke manier heeft gedaan. Alleen het
pessimistische karakter, en af en toe ook het taalgebruik, van Alfred verpest
de hele sfeer.
Naast duistere
gedachten naar zijn mede reisgenoot Mikkelsen en jaloerse blikken naar Arne en
Qvigstad krijgt ook het geloof er flink van langs. Toch vond ik deze stukken
erg interessant omdat je het geloof (of eigenlijk het juist niet geloven) van
een ander perspectief belicht krijgt. In het boek vonden discussies tussen
verschillende personages, waarbij de schrijver de argumenten van de gelovige
personages op een slimme manier wist te ontkrachten. Hoofdstuk 26, blz. 165:
“Tot dan toe was het bovendien
gebruikelijk, als je been werd afgeschoten in een veldslag, dat de overgebleven
stomp in een pot kokende olie werd gedoopt. God snoof meedogenloos de geuren
op. Glimlachend laat hij een paar miljoen oude vrouwtjes levend verbranden als
toverheks. Hij laat hele steden uitroeien door cholera, tyfus en pest, voordat
hij het microscoop laat uitvinden om de verwekkers van die ziekte te
ontmaskeren.”
In deze citaat word een duidelijk bekritiseerd
beeld gemaakt tegenover God en het geloof. Maar even later in het boek, hoofdstuk 33,
blz. 225, komt je dit tegen:
“Ach lieve Jezus, ik ben bang.”
Twee erg
tegenstrijdige uitspraken waardoor het af en toe wat onduidelijk wordt hoe er
nou over het geloof gedacht wordt.
In het boek
worden wel op een mooie manier vragen opgewekt. Bijvoorbeeld hoe je moet weten
wat je echt wilt met je leven? Wat is de invloed van ouders op bepaalde keuzes
en tot hoever mag je deze invloed toelaten? Maar ook of het belangrijk is om
een bepaald doel te hebben, of dat je juist af en toe moet genieten van wat je
wel hebt? Een mooi voorbeeld is de getalenteerde Arne die overlijd aan een dom Hier
komt ook de titel van het boek weer terug: “Dit
is geen slapen. Dit is nooit meer slapen.” (blz. 274) Zo zie je maar hoe
oneerlijk het leven soms is.
Eenmaal
uitgelezen gaf het boek mij toch enigszins voldoening, niet omdat ik het zo
mooi vond. Maar omdat ik al die bladzijden van duisternis toch heb overwonnen. Belangrijke
vragen worden opgeroepen die je goed doen nadenken over het leven, de toekomst
en hoe je tegen het geloof aankijkt. Aanraden zou ik het echter niet. Tijdens
het lezen wordt aan alles zwaar getild, deprimerende gedachten suizen door je
hoofd waardoor het boek al een stuk minder aantrekkelijk wordt, en ook het
onvermogen van Alfred om positiever en dankbaarder te zijn frustreerde mij.
Argumentatieopdracht
Voor mijn
eindopdracht voor Nederlandse literatuur moet ik een mondeling betoog houden
over een van mijn gelezen boeken. Bij dit betoog moet ik kiezen of ik het boek
de hemel in prijs, of dat ik het tot de grond toe zal afbranden. Van elk
gelezen boek maak ik dit jaar een argumentatieopdracht ter voorbereiding voor
de eindopdracht. In deze opdracht komt een inleiding voor mijn betoog, een
ultrakorte samenvatting van het boek, mijn argumentatieschema en een slot voor
mijn betoog.
Voor het boek
“Nooit meer slapen” heb ik gekozen het de hemel in te prijzen. Tegenstrijdig
als je kijkt naar mijn mening, maar dat is juist de bedoeling. Door deze
opdracht probeer ik de mooie dingen uit het boek zien te zoeken. Het is een
test om te kijken of hierna misschien toch positiever ben geworden over het
boek.
Samenvatting
De geoloog Alfred
Issendorf (25) gaat op expeditie naar Lapland om voor de hypothese van zijn
professor bewijs te zoeken. Vanaf het begin is het onderzoek gedoemd te
mislukken en komt Alfred voor behoorlijke uitdagingen en irritaties te staan.
Argumentatieschema
Argument 1.
Je leeft en voelt
op een fantastische manier mee met hoofdpersoon Alfred waardoor het boek erg
persoonlijk wordt.
Sub-argument 1. Het ik-perspectief zorgt ervoor dat je echt bij het
verhaal betrokken wordt. Tijdens het lezen waag je je even in de huid van
Alfred. Ook het feit dat het in de tegenwoordige tijd is geschreven maakt het
verhaal erg meeslepend.
Sub-argument 2. Veel van Alfreds situaties zijn herkenbaar voor elk
normaal mens. Iedereen krijgt in zijn leven te maken met mislukkingen,
onzekerheden en gevoelens van woede en jaloezie. Zo’n situatie is bijvoorbeeld
in hoofdstuk 31 beschreven. Alfred komt erachter dat Mikkelsen de luchtfoto’s
heeft die hij zou moeten hebben. De jonge geoloog wordt overspoelt met
gevoelens van woede, jaloezie en argwaan die hem in de rest van het verhaal
blijven achtervolgen. De herkenbaarheid van dit soort situaties maakt het boek
erg aantrekkelijk voor iedereen.
Sub-argument 3. Alfred Issendorf is geen beroemde geoloog, hij is
gewoon een persoon zoals jou en mij. Hij had je buurman kunnen zijn! De
schrijver laat, door het beschrijven van zijn gevoelens en liefde voor zijn
familie, nog beter zien hoe persoonlijk het boek is. Dit zorgt voor
overeenkomsten tussen de hoofdpersoon en de lezer.
Argument 2.
De opbouwende
spanning die in het boek is aangebracht maakt het meeslepend voor jong en oud.
Sub-argument 1. Omdat je te maken hebt met het ik-perspectief in de
tegenwoordige tijd is het verhaal erg subjectief. Je krijgt alleen het oogpunt
en de gedachten van Alfred mee waardoor weer vragen worden opgeroepen. Ondanks
het eentonige vertelpunt blijft het boek levendig door de vele gedachten waar
Alfred over peinst tijdens zijn tochten over de kale landschappen.
Sub-argument 2. Het verhaal is op een kalme en vrede volle manier
geschreven, maar wordt af en toe opgeschud waardoor deze spannende moment erg
speciaal worden. Denk bijvoorbeeld aan de plotselinge dood van Arne:
“Maar dit is geen slapen.
Dit is nooit meer slapen. Mijn hand voor mijn mond schijnt mij het verder
ademhalen te willen beletten.”
Kleine schokkende gebeurtenissen en gedachten wekken de interesse weer
voor dit prachtige verhaal.
Sub-argument 3. De manier hoe ook de omgeving en de natuur is
beschreven zorgt ervoor dat je echt een plaatje krijgt in je hoofd. Er zijn net
genoeg beschrijvingen om er je eigen draai aan te geven. Deze balans tussen
informatie en het verhaal zelf maakt dit boek een juweeltje uit de Nederlandse
literatuur.
Argument 3.
Er zit een mooie
diepgang in het verhaal waardoor het nog langere tijd blijft hangen.
Sub-argument 1. Bepaalde standpunten en theorieën in het boek zijn
eigenlijk overbodige gegevens, maar maken het boek toch erg interessant. Dit
zijn ook weer van die kleine opkikkertjes in het boek. Denk bijvoorbeeld aan de
discussies tussen de personages over het geloven en het niet geloven in God. Je
gaat nadenken over de visie en inbreng van anderen. Maar ook aan het einde van
het boek heb je weer te maken met een interessante theorie: “Het komt doordat een treksluiting op de
broek van een vrouw de indruk geeft een afbeelding te zijn van wat eronder zit.
Grof, vind je niet? …We moeten uitgaan van de verdrongen homoseksuele
componenten in de psyche van de normale heteroseksuele man.” Uiteindelijk
wordt uitgelegd dat in zo’n broek dus de psyche van de heteroseksuele man
vollediger aangesproken wordt, omdat je ook inspeelt op de verborgen
homoseksualiteit die in hem zit. Een best rare theorie, maar dat is het ‘m
juist. Daarom ga je er juist zoveel over nadenken!
Sub-argument 2. De schrijfstijl van het boek is over het algemeen begrijpelijk
en gemoderniseerd. Door het toch gebruik maken van een diepere betekenis in een
aantal zinnen, is het boek erg interessant en lees je bepaalde alinea’s vaker
om achter de betekenis te komen.
Slot
“Nooit meer
slapen” is een prachtig boek dat de lezer raakt door de betrokkenheid en de
gelijkheid met zijn of haar eigen leven. Het boek kan lastige delen bevatten,
maar deze eenmaal doorgrond, zal het u de rest van uw leven bij blijven.
In dit schema
zijn alle positieve gedachten en aspecten uit het boek belicht. Ik zie nu beter
de schoonheid en bedoeling van de schrijver met het boek, maar kan mijn eigen
mening niet aan de kant zetten en blijf dus bij mijn conclusie.
Geschreven door: Lysbeth Koster
Geschreven door: Lysbeth Koster
